Las Alpujarras: vruchtbare oase op flanken van Sierra Nevada
De indrukwekkende bergtoppen van de Sierra Nevada vormen de tijdloze ooggetuigen van het wel en wee in de Alpujarras, een vruchtbare oase in de verder ruige, bergachtige omgeving in de Zuid-Spaanse regio Andalusië.
Ondanks een turbulent verleden, zijn er tegenwoordig in deze streek nog maar weinig tekenen van het verstrijken der tijd te zien en bepalen de seizoenen nog op dominante wijze het ritme van de bewoners. De laatste in Spanje verblijvende Moren drukten een duidelijke stempel op het gebied waarin zij zich nog een eeuw lang veilig voelden in het verder christelijke Spanje.
Gewitkalkte gevels
De kabouterhuisjes in de dorpen hier hebben de voor Zuid-Spanje zo typisch witgekalkte gevels die behangen met rode pepers, de platte lei-stenen daken ondersteunen. De terrasvormige akkers worden vrijwel zonder uitzondering nog met ezels en paarden bewerkt. Dit komt doordat een modernere manier eenvoudigweg niet mogelijk is. Het gebied is vanwege het uitgebreide netwerk aan wandel- en ook fietspaden een paradijs voor natuurliefhebbers. Zij worden begeleid door het eeuwige kabbelende geluid van water uit smeltwaterriviertjes en mineraalhoudende bronnen en beken, dat zijn weg zoekt door diepe kloven en langs golvende, met fruitbomen bedekte heuvelruggen richting de zilveren glans van de Middellandse Zee, op heldere dagen vanaf hier te zien.
Moren verwelkomd en verjaagd
Net als vele andere plekken in Andalusië werd ook de Alpujarras bewoond door verschillende bevolkingsgroepen. Doordat het gebied relatief onherbergzaam was pasten de Moren hun technieken om land te bewerken en te bevloeien toe. Na acht eeuwen van een vruchtbaar boers bestaan werd de dagelijkse gang van zaken verstoord door de komst van de Katholieke Koningen. De Moriscos (onvrijwillig tot het christendom bekeerde Moren) werden gedwongen te vluchten naar de Alpujarras. Hier leefden ze een eeuw lang relatief rustig totdat de druk van de Christenen te groot werd. Hierbij kwamen ze onder leiding van koning Ab’n Humeya in opstand tegen de opgelegde beperkingen. Het gebied is vervolgens door de christenen leeggehaald en de grond is herverdeeld onder zo’n twaalfduizend christelijke families. De streek veranderde al snel van een bloeiend oord in een arm agrarisch gebied. Nu zijn kastelen, olijfoliemolens en resten van irrigatiekanalen de belangrijkste overblijfselen van de Moren.
In de voetsporen van Gerald Brenan
Tijden verbeterden toen er in navolging van de Engelse schrijver Gerald Brenan een gestaag groeiende stroom van toeristen op gang kwam. Avonturiers die net als Brenan op zoek waren naar een onbedorven omgeving en een oorspronkelijke manier van leven. Het westelijke gedeelte van de Alpujarras vormt tegenwoordig een populair weekendverblijf voor Spanjaarden en trekt steeds meer toeristen aan. Ook heeft een groeiende groep buitenlanders op een onopvallende manier hier een nieuw bestaan opgebouwd. Zij gaan hier, in tegenstelling tot hun landgenoten aan de kust, geheel op in het plaatselijke leven en zijn veelal gespecialiseerd in spirituele vakanties, retraites en meditatieve bijeenkomsten.
‘Una vida de puta madre’
De paar Alpujarreños die wij onderweg tegenkomen lijken erg tevreden met hun leven. ‘Tengo una vida de puta madre!’, geeft de uitbater van een restaurantje in Trevélez met een brede glimlach toe. De meeste Alpujarreños leven nog van de opbrengsten van de kleinschalige landbouw. De architectuur in de streek vormt grotendeels een perfecte reflectie van het karakter van de natuurlijke omgeving door het materiaal waaruit deze bestaat. De producten die hier zullen geoogst bestaan voornamelijk uit amandelen, olijven, druiven, bonen, avocado’s, paprika´s en tomaten. Veel Alpujarreños of idealistische nieuwkomers verdienen verder de kost met het in stand houden van de streekgebonden handwerkproductie. Overal sieren de typische, kleurrijke kleden (jarapas) geweven van kleine lapjes stof het straatbeeld. Talloze potten, keramieken schalen, rieten manden, afgewisseld met ham, honing en wijn, vullen de schappen van de souvenirwinkels.
Typische architectuur
De van oorsprong vooral Berberse architectuur zorgt voor een Noord-Afrikaanse sfeer. Dit is versterkt door de contouren van het rifgebergte die uit de Middellandse Zee oprijzen. In de dorpjes op de hellingen van de Sierra Nevada zijn alle huizen naar het zuiden gekeerd. De ramen zijn klein en zitten in muren van gestapelde stenen en aarde die soms wel een meter breed zijn. Kastanjehouten balken steunen de platte, met een leisteen schilfers en klei bedekte daken. Wat voor het ene huisje het dak vormt, is het terras voor het erboven gelegen huis. Deze ‘terraos’ zijn voor meerdere doeleinden in te zetten. In sommige dorpjes zijn de huizen met elkaar verbonden doordat de tussenliggende steegjes zijn overdekt met zogenoemde ‘tinaos’. Dit zijn een soort pergola’s die bestaan uit houten balken met riet ertussen. Zomers weren deze de hitte en in de winter de sneeuw.
Restaurants en toerisme
Bezoekers aan de Alpujarras hebben ook regelmatig hun natje en droogje en overnachting nodig. Hiervoor kunnen ze terecht in een van de vele, oude herbergen, opgeknapte en tot ‘casa rural’ omgevormde ‘cortijos’, restaurants en hotels. Langzaam komen hier bedrijfjes bij die tochten door het gebied verzorgen te paard, ezel of per 4 x 4. Hanggliding, rotsklimmen, cross countryskiën en meer actieve buitensporten zijn activiteiten die in de verschillende jaargetijden plaatsvinden.
Bekijk onze rondreis Andalusie in historische Cortijo’s, Hacienda’s en Molino’s en Spanje rondreizen.
